Budownictwo zakładowe w Jaworze

Osiedle domków i bloki wybudowane w Starym Jaworze 

przez Państwowe Gospodarstwa Rolne.

Myli się ten kto sądzi, ze wszystkie nowe bloki i osiedla mieszkaniowe w Jaworze wybudowała Spółdzielnia Mieszkaniowa. Wiele bloków a nawet cale osiedla pochodzą z tzw. budownictwa zakładowego. Budownictwo to powołała do życia Uchwała Rady Ministrów z 1958r.Zgodnie z nią budowa zakładowych domów mieszkalnych w których lokale przeznaczone były dla wszystkich członków załogi finansowane były głownie z własnych środków zgromadzonych w ramach zakładowego funduszu mieszkaniowego, który tworzony był z odpisu ustalonego w stosunku do funduszu plac, oraz innych kwot (np. wpłaty z tytułu kaucji mieszkaniowych od przyszłych lokatorów, ich opłat za urządzenia i elementy wyposażenia mieszkań), oraz z dotacji budżetowych. Większość budynków zakładowych pochodzi z lat 70-80, w Jaworze trudno ustalić dokładne daty jako że wielu zakładów już nie ma.
W naszym mieście właściwie wszystkie większe zakłady pracy same budowały, lub finansowały budowę mieszkań dla swych pracowników. Zacznijmy  od Zakładów Kuzienniczych-największego podówczas pracodawcy. W czasie budowy tego potężnego zakładu (dyr. Naczelny Aleksander Pruszkowski, dyr. Inwestycyjny Marian Boruń), w jego strukturach  działała  silna „grupa remontowo- budowlana” w skład której wchodzili fachowcy wszystkich specjalności niezbędnych w  budownictwie. To dzięki niej ( ale też dzięki junakom Ochotniczego Hufca Pracy ulokowanego w Roztoce, a powołanego w związku z budową Kużni) wybudowano dla pracowników całe osiedle mieszkaniowe obejmujące ul. Stalową. Stanowiło to 166 mieszkań w trzech blokach i tzw. budynku rotacyjnym. Na osiedlu tym Zakłady Kuziennicze wybudowały również przedszkole i pawilon handlowy a wspomniana grupa budowlana pracowała też przy budowie szpitala. W innym dużym zakładzie jakim była Pollena (dyr. Andrzej Brambor) działał tzw. SOWI (samodzielny oddział wykonawstwa inwestycyjnego), którego siłami wybudowano swoim pracownikom mieszkania wykorzystując w mieście tzw. plomby - wolne przestrzenie między istniejącą zabudową. Powstaly więc mieszkania w nowych budynkach przy ul. Rapackiego-w głębi naprzeciw przystanków busów ,przy ul. Reja- za sklepem Caritasu, przy ul. Grunwaldzkiej oraz jeden punktowiec przy ul. Moniuszki. Ciekawą ofertę przedstawiły swym pracownikom Państwowe Gospodarstwa Rolne ze Starego Jawora (dyr. Franciszek   Mieloch). Oto przy pomocy własnego Zakładu Remontowo-Budowlanego zlokalizowanego w Paszowicach  wybudowano przy ul Cukrowniczej dziesięć domków jednorodzinnych typu namysłowskiego. Natomiast Zakład Inwestycji Budowlanych przy  kombinacie PGR w Legnicy wybudował przy tejże ulicy, i dla pracowników, cztery  bloki mieszkalne. Z kolei Cukrownia w Starym Jaworze (za dyr. Szymańskiego?) wybudowała silami własnej grupy budowlanej, dla swych pracowników cztery bloki mieszkalne na końcu ul. Starojaworskiej (przy drodze nad zalew Słup, przed kolonią domków jednorodzinnych) oraz trzy domki wolnostojące przy ul Cukrowniczej. Sfinansowała też budowę, dla swych pracowników, jednego segmentu przy ul. Grunwaldzkiej. Duży zakład produkcyjny jakim była wówczas Fabryka Pieców wybudowała swym pracownikom najpierw (za dyr. Iwańskiego) blok przy ul. Dąbrowskiego, potem, w latach 80-tych (dyr. Boruń, Adamczyk) blok przy ul. Wrocławskiej 17.Właściwie  dwa bloki, bo jak wspomina pracownik inwestycji, drugi, pod nr.14,  budowano wraz ze Sp-nią Mieszkaniową z myślą o rozwoju zakładu i dla przyszłej kadry…ale wyszło inaczej.  Udział w budownictwie mieszkaniowym dla swych pracowników zaznaczył również  Państwowy Ośrodek Maszynowy (dyr. Ireneusz Korzeniewski).Pod budownictwo zakładowe wykorzystano wolną przestrzeń przy ul. 1 Maja , gdzie pod nr. 5b powstał bardzo ładny wielorodzinny budynek. Spółdzielnia Ogniwo natomiast (prezes Stanisław Kurek) wybudowała , z pomocą Sp - ni Mieszkaniowej, ciekawy architektonicznie budynek wielorodzinny przy ul. Starojaworskiej 9a,   Z kolei OZTiMD (dyr. Edward Olech) wybudowało swym pracownikom i z udziałem własnej grupy budowlanej, mieszkania w blokach przy ul. Poniatowskiego oraz punktowcu przy ul. Moniuszki. MPGK wyremontowało (wraz z miastem) budynek przy  Poniatowskiego - róg Rapackiego i część mieszkań uzyskali pracownicy tego zakładu. Sp - nia Pionier adaptowała na mieszkania dla swych pracowników magazyn przy ul. Cichej 3.Budowały też zakłady spoza Jawora, których pracownicy , a i one same, były w tamtym czasie z Jaworem związani. Były to Kamieniołomy z Borowa, które partycypowały w budowie punktowca przy ul. Moniuszki oraz Kamieniołomy z Męcinki (a Złotoryjskie?) które zbudowały blok mieszkalny w St. Jaworze ( przy blokach zbudowanych przez Cukrownię).

I to tyle. Nie wiem czy ująłem wszystko. Tak czy owak widzimy że udział jaworskich zakładów pracy w budownictwo mieszkaniowe w tamtych latach był znaczny. Czy byli to wszyscy udziałowcy budownictwa w owym czasie? Nie, ale o tym następnym razem.

Bogdan H. Krupa

---