Basteja Zamek Anioła

Basteja Zamek Anioła w 2 połowie XIX wieku. 

Widok od wschodu.

Teren Gimnazjum nr 2. Znajdująca się przy kościele Św. Marcina basteja, zwana potocznie zamkiem Anioła jest jednym z najcenniejszych, ale także najbardziej zniszczonych zabytków Jawora. Wzniesiono ją w latach 20-tych XVI wieku w ramach gruntownej modernizacji, która miała dostosować fortyfikacje miejskie do użycia całkowicie już dominującej w ówczesnej sztuce wojennej broni palnej. Przed średniowiecznymi murami obronnymi wzniesiono wtedy drugi, znacznie niższy mur wzmocniony małymi bastejami i rondelami. Między obiema liniami wybudowano trzy duże basteje, których głównym zadaniem było prowadzenie flankowego ostrzału międzymurza i osłona bram miejskich.

Obecny stan wschodniej ściany Zamku Anioła. 

Oprócz bastei przy Św. Marcinie drugi obiekt tego typu znajdował się przy dzisiejszym Placu Seniora (w całości zabudowany przetrwał do naszych czasów) a trzeci na styku obecnych posesji Muzeum Regionalnego i Sądu Rejonowego (zachowała się tylko część południowej ściany). Zamek Anioła od początku był obiektem dwukondygnacyjnych. Dolna część mieściła tzw. kaponierę (krytą działobitnię). Górna, odkryta kondygnacja przeznaczona była dla broni palnej mniejszych kalibrów.  Funkcję czysto militarną basteja pełniła tylko ponad pół wieku. W 1573 przebudowano ją i oddano do użytku jako siedzibę ewangelickiej szkoły elementarnej. Była to w dziejach Jawora pierwsza szkoła z nowoczesnym, zdecydowanie odchodzącym od wzorów średniowiecznych programem nauczania. Pierwszym rektorem szkoły przez prawie 33 lata był Hans Ditmann, postać tyleż zasłużona co zupełnie (acz niesłusznie) zapomniana. Kres istnieniu jaworskiej szkoły przyniosła wojna 30 – letnia. W 1627 roku austriaccy żołnierze wypędzili z miasta ewangelickich nauczycieli wraz z ostatnim rektorem Christophem Wagnerem. Basteja stała się teraz koszarami dla 50 cesarskich dragonów. Reaktywowana na początku XVIII wieku szkoła nie wróciła już do swojej starej siedziby. Opuszczona basteja stopniowo popadała w ruinę. W połowie XIX wieku zawaliła się część północno – zachodnia i zdawało się, że nadchodzi kres istnienia starej szkoły. Jednak pod koniec stulecia społecznym wysiłkiem jaworzan basteję gruntownie odbudowano. Na zachodniej ścianie umieszczono przeniesiony z Nowego Targu (obecny Plac Wolności) unikatowy zespół 6 średniowiecznych krzyży pokutnych.

Zamek Anioła  - widok z okna Gimnazjum nr 2. 

Odcinek XIII - wiecznego, kamiennego muru obronnego związany 
z Zamkiem Anioła. Zwracają uwagę doskonale zachowane blanki.  
Na drugim planie z prawej strony kościół Św. Marcina.